HAYDARPAŞA PORT

Haydarpaşa Port projesi, çevreye ve İstanbul’un tarihi dokusuna zarar vereceği eleştirileriyle gündemde. Proje ile beraber alanın tamamının ticarileşeceği ve İstanbullulara kapanacağı eleştirileri yapılıyor. Haydarpaşa Garı ve çevresinde yer alan yapı ve alanlar kısmen Üsküdar ve kısmen de Kadıköy ilçeleri içine giren bu alan özellikle günümüzde Avrupa ve Asya kıtasını birbirine bağlamakta olduğu için uluslararası ulaşım ve taşımacılık kaynakları açısından önem taşımaktadır. Ancak, buradaki asıl önemli nokta, bu alanın tarihi doku içinde ve stratejik önem açısından aldığı yerle ilişkilidir.

 1.HAYDARPAŞA’NIN ÖNEMİ

Uzun yıllar boyunca Anadolu'ya giriş-çıkış kapısı niteliğindeki gar; Osmanlı döneminde Haydarpaşa Geniş bir çayırlıktı. Bu çayırlıktan geçen ve iki yanında ulu ağaçların yer aldığı dere bugün kapalı olan Et Balık Kombinasının bulunduğu yerde denize dökülürdü. Haydarpaşa çayırında 24 Ağustos 1871 günü Haydarpaşa İzmit Demiryolunun yapımına başlanılmıştır.

Haydarpaşa’nın ilk gar binasının temeli 11 Mart 1872 yılında atılmıştır ve iki katlı ahşap bir yapıdır. Yapı, 22 Eylül 1872 tarihinde Haydarpaşa-Pendik hattının sefere başlamasıyla birlikte hizmete girmiştir. Memur ve işçilerin kalacağı lojmanlar da bu binanın yanında yer almıştır. Günümüzde hala tarihi, kültürel, sosyal, işlevsel ve simgesel değer niteliğini korumaktadır. 

2.HAYDARPAŞA’DA NELER OLUYOR?

2004’te Marmaray projesinin şekillenmeye başlamasıyla birlikte gar, kentsel rekabete sunulmak istenmektedir. Buna göre Marmaray’ın İstanbul’un Anadolu ve Avrupa yakalarındaki demiryolu hatlarının deniz altından geçecek bir tüp tünel ile birbirine bağlaması ve kent içi ulaşımda inşa edilecek yeni bir sistem ile kesintisiz bir demiryolu ağı oluşturması amaçlanmıştır. Söz konusu projenin kurgusu, Haydarpaşa’yı kent içi ulaşımın başlangıç - son noktası olmaktan çıkarmaktadır. Böylelikle, İstanbul’un Tarihi Yarımadası karşısında, deniz kenarında TCDD’ye ait Haydarpaşa Garı ve geri sahasını içeren 1 milyon m² alan, yatırım aracı haline dönüştürülmektedir.

3.YASAL SÜREÇ NASIL İŞLEDİ?

Bölgeyi ticaret ve turizm alanı olarak yapılaşmaya açan planlar, "bölgeye öngörülen yoğunluklarda, kentsel peyzaj, altyapı dengeleri ve kültürel dokunun gözetilmemesi" nedeniyle İstanbul 3 Numaralı Koruma Kurulu'nun onayından geçememiştir. Ancak planlar, Devlet Demiryolları işletmesi Genel Müdürlüğü Taşınmaz Mallar Dairesi Başkanlığı tarafından ilgili kurullara tekrar iletilmiştir. Ancak bu planlar tekrar Koruma Kurulu tarafından uygun görülmemiştir.

 27 nisan 2005 - 5335 sayılı Torba Yas, Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bahsi geçen yasanın 32. Maddesiyle Haydarpaşa Gar ve Liman alanındaki taşınmazların satış, devir, plan ve projelendirme yetkisi TCDD Genel Müdürlüğü’ne devredildi.

Kültür varlığı olarak tescillenen yapının etrafı 2006 yılında kentsel ve tarihi sit alanı ilan edilmiştir

Bu kararlar üzerine Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü; İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 20.07.2005 gün 438 sayılı kararı ile tescil edilen 240 ada, 1 parseldeki 3 adet kagir yapı, 4 adet çınar ile 2 adet sedirin korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı niteliği taşımadığından tescil kararının yerinde olmadığı; 240 ada, 14 parselin koruma alanı olarak belirlenmesinin uygun olmadığı iddiasıyla anılan planları tekrar ilgili kurullara iletmiştir

Planların kurula yeniden iletilmesi sonucu değerlendirme yapan TC Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul V Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 26 Nisan 2006 gün ve 85 sayılı karar ile Haydarpaşa Garı ve çevresi Kentsel ve Tarihi Sit olarak tescil edilmiştir. Fakat bu karar 6 ay boyunca ilgili mercilere dağıtılmamıştır. 21 Haziran 2006 tarihinde Kültür Bakanlığı, alınan kararı tekrar görüşülmek üzere İstanbul V No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'na geri göndermiştir. Ancak kurul, kararın doğruluğunu tekrar ederek, değiştirilmesine gerek olmadığını vurgulayarak, Koruma Amaçlı İmar Planı hazırlanıncaya kadar bu alanda hiç bir şekilde yeni yapılaşmaya gidilemeyeceğine karar vermiştir.

4.YASAL ENGELLERE RAĞMEN NELER OLDU?

Haydarpaşa Garı’nda 28 Kasım 2010 tarihinde yangın çıkmış, yangından dolayı garın çatısı çökmüş ve 4. Katı kullanılamaz hale gelmiştir. Yangın sonrası ortaya çıkan Haydarpaşa projesi büyük tartışmalara neden olmuştur. 2011 yılında 5 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu 1/5000 Ölçekli Koruma amaçlı Nazım İmar Planlarını onayladı. Planda tarihi Gar binasının 'Kültürel tesisi, turizm, konaklama' alanında kaldığı fark edilmiştir.

5.PEKİ ÜST ÖLEÇK PLANLAR NE DİYOR?

1/100.000 ölçekli istanbul çevre düzeni planı’nın sentez raporunda haydarpaşa limanı’ndan şu şekilde bahsedilmiştir:

“Marmara Denizi’nde Haydarpaşa, Tekirdağ, Çanakkale, Bandırma, Mudanya ve derince limanları önemli kamu limanları olup, çoğu Marmara Denizi’nin güneyinde yer almaktadır. Trakya Bölgesi’nin kargo gereksiniminin büyük bölümü Ambarlı ve Haydarpaşa limanlarından karşılanmaktadır. Ancak, Haydarpaşa limanı, normal kapasitesinin üstünde çalıştığından limanda sıkışıklıklar yaşanmaktadır. Ayrıca; limanın kaldırılması söz konusudur”

İŞLEV DEĞİŞİKLİĞİ: YÜK LİMANI İŞLEVİNİN KALDIRILMASI

1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı’nda raylı sistem şebekesi planlanırken, mevcut hatların yanı sıra aşağıda açıklanan inşaatına başlanmış raylı sistem hatlarının da tamamlanarak, hizmet vermeye başlayacakları kabul edilmiştir.

TİCARET – TURİZM – KÜLTÜR

Kadıköy ve Üsküdar geleneksel merkezleri ile Kadıköy-harem-Haydarpaşa koridorunu kapsamaktadır. Ticaret, turizm, kültür ve konut alanı olarak tanımlanan Kadıköy ve Üsküdar geleneksel merkezleri ile Kadıköy-Harem-Haydarpaşa koridoru; bölgenin doğal, kültürel, tarihi kimliği, bölgenin silueti ve mevcut kentsel dokunun niteliği göz önünde bulundurularak geliştirilecektir. Bu bağlamda; konut işlevini tehdit etmemek, işlevsel çeşitlilik ilkesine uymak, mevcut dokuyla uyumlu olmak şartı ile bu alanda üst düzey hizmet faaliyetlerinin de yer alması hedeflenmektedir. Geleneksel merkezde olduğu gibi alanda turizm olanakları ve kültür endüstrilerinin geliştirilmesi desteklenecektir.

6.PROJEDE SON DURUM

ŞUBAT 2016 Haydarpaşa Gar, Kadıköy Meydanı ve Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı’na, peron alanlarıyla ilgili yapılan itirazı görüşen İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Meclisi, planların revize edilmek üzere iade edilmesine karar verdi.
Haydarpaşa Dayanışması, “Haydarpaşa mücadelemiz sürüyor!” diyerek son günlerde kamuoyunda sıkça dile getirilen “Haydarpaşa Kurtuldu” haberlerine yönelik bir açıklama yayınladı.
Haydarpaşa- Pendik arasındaki banliyö tren hattında gelinen son durumda Haydarpaşa-Söğütlüçeşme istasyonları arasında bütün ağaçların kesildiği öğrenildi.

MART 2016 Haydarpaşa Garı’nın restorasyon çalışmaları başladı. 2010 yılında yanan tarihi binanın çatısı, orijinal haline sadık kalınarak yenilenecek.

7. BİZCE BU PROJE…

Ø  Toplumsal uzlaşı olmaksızın hazırlanan

Ø  Toplumun ilgili kesimleriyle şeffaf bir şekilde paylaşılmaksızın yürütülen

Ø  Tarihsel işlevsel ve kültürel değerlerin geliştirilip korunmasından daha çok kısa vadeli ekonomik çıkarlar barındıran

Ø  Alanın rant kabiliyetinin ve yapılaşma kapasitesinin arttırılarak özel kullanıma sunulan

Ø  Maksat ve içerik yönünden hukuka, koruma ve imar mevzuatına; planlama, şehircilik ve planlama teknik ve ilkelerine aykırı olan

Ø  Kamu yararına aykırı bir plandır.